این ماه، جهان پنجاهمین سالگرد فرود نیل آرمسترانگ را بر سطح ماه جشن گرفت. اما همین هفته سالگرد یک اتفاق علمی دیگر نیز بود که اگرچه به آن توجهی نمی‌شود، ولی بی‌اندازه مهم است. ۴۰ سال پیش، گروهی از دانشمندان علم اقلیم‌شناسی در موسسه‌ی اقیانوس‌شناسی وودز هول در ماساچوست در نخستین نشست «گروه ویژه‌ی کربن‌دی‌اکسید و اقلیم» گرد هم آمدند. این گردهمایی به تهیه‌ گزارش چارنی انجامید؛ نخستین ارزیابی جامع تغییرات اقلیم ناشی از ‌کربن‌دی اکسید. هرچند این اتفاق به‌اندازه‌ی فرود بر سطح ماه، تاثیرگذار به‌نظر تاثیر نمی‌رسید و قطعا شمار زیادی از مردم منتظر نتایج آن نبودند، اما گزارش چارنی نمونه‌ای از «علم خوب» است و موفقیت پیش‌بینی‌های آن طی ۴۰ سال گذشته به‌خوبی علم گرمایش جهانی را ثابت کرده است.

این گاز گلخانه‌ای که درمورد آن صحبت می‌کنید، چیست؟

دانشمندان در قرن ۱۹ نشان داده بودند که کربن‌دی‌اکسید چیزی است که ما امروزه آن را گاز گلخانه‌ای می‌نامیم. در دهه‌ی ۱۹۵۰، دانشمندان افزایش دمای چند درجه‌ای را در نتیجه‌ی مصرف سوخت‌های فسیلی پیش‌بینی می‌کردند. در سال ۱۹۷۲، جان ساویر، سرپرست پژوهشی دفتر هواشناسی بریتانیا یک مقاله‌ی چهار صفحه‌ای در Nature منتشر کرد که خلاصه‌ای بود از آنچه که در این رابطه تا آن زمان شناخته شده بود و در آن پیش‌بینی شد که جهان تا پایان قرن بیستم ۰/۶ افزایش دما را تجربه خواهد کرد. اما این پیش‌بینی‌ها در دهه‌ی ۱۹۷۰ بحث‌برانگیز شد. زمین در اواسط قرن بیستم سردتر شد و حتی در برخی رسانه‌ها این گمان منتشر می‌شد که شاید ما در آستانه‌ی یک عصر یخبندان قرار داریم. در نشست وودز هول، حدود ده دانشمند برجسته‌ی علم اقلیم‌شناسی گردهم آمده بودند. رهبری این گروه را جول چارنی که یکی از برجسته‌ترین دانشمندان علوم جوی قرن بیستم محسوب می‌شود، از موسسه‌ی فناوری ماساچوست برعهده داشت. این گزارش به‌وضوح نشان دهنده‌ی اثرات احتمالی افزایش کربن‌دی‌اکسید روی اقلیم و نیز نبود اطمینان‌های مرتبط بود. نتیجه‌ی اصلی گزارش او صریح بود:

طبق برآورد ما میزان افزایش دمای حاصل از دوبرابر شدن غلظت کربن‌دی‌اکسید با خطای احتمالی ۱/۵ درجه‌ی سانتیگراد، حدود ۳ درجه است.

در چهلمین سالگرد نشست یادشده، متوسط غلظت کربن‌دی‌اکسید در اتمسفر حدود ۲۱ درصد افزایش پیدا کرده است. در طول همین دوره، درست طبق پیش‌بینی آن‌ها میانگین دمای سطحی جهانی حدود ۰/۶۶ درجه‌ی سانتیگراد افزایش پیدا کرده است.

اگرچه گزارش مورد بحث توجه بسیاری از دانشمندان را به خود جلب کرد، قطعا به تغییری فوری در رفتار مردم یا سیاست‌مداران منجر نشد. اما با گذشت زمان، همان‌طور که جهان طبق این پیش‌بینی‌ها به سمت گرم شدن پیش می‌رفت، گزارش مذکور به‌عنوان نقطه‌ی عطفی در درک ما از پیامدهای اعمال انسان برای اقلیم، مورد پذیرش واقع شد. امروز، دانشمندان علوم اقلیمی، چارنی و همکارانش را به‌خاطر بینش و شفافیت آن‌ها ستایش می‌کنند.

این گزارش مثالی از نحوه‌ی عمل علم خوب است: ارائه‌ی یک فرضیه پس از بررسی‌های فیزیکی و شیمیایی و سپس ایجاد پیش‌بینی‌های قوی براساس ارزیابی‌ها. در اینجا، پیش‌بینی‌های قوی به‌معنای چیزی است که اگر فرضیه‌ و علم شما نادرست باشد، به‌نظر بعید برسد که واقعیت داشته باشد. در این مورد، پیش‌بینی بسیار خاص آن‌ها این بود که افزایش دمای ۱/۵ تا ۴/۵ درجه‌ی سانتیگراد با دوبرابر شدن میزان غلظت کربن‌دی‌اکسید در اتمسفر اتفاق خواهد افتاد. در آن زمان، در غیاب این فرضیه و علم، دمای زمین می‌توانست انتظار برود که طی دوره‌ی ۴۰ ساله‌ی آینده بدون تغییر بماند، کمی سردتر شود، خیلی سردتر شود یا خیلی (یا کمی) گرم‌تر شود. در غیاب علم گرمایش جهانی، هرکدام از این وضعیت‌ها می‌توانست امکان‌پذیر باشد، بنابراین پیش‌بینی بسیار خاص آن‌ها، آزمونی محکم از علم آن‌ها فراهم ساخت. نویسندگان گزارش چارنی فقط بی‌رحمانه علم را خلاصه نکرده بودند. آن‌ها همچنین با دیده‌ی شک و تردید عمل سعی کرده بودند عواملی را پیدا کنند که موحب بی‌اعتبار شدن نتایج آن‌ها شود. آن‌ها نتیجه‌گیری کردند:

ما سعی کردیم، ولی نتوانستیم هیچ‌گونه اثر فیزیکی نادیده گرفته شده یا کمتر از حد برآوردشده‌ای را پیدا کنیم که بتواند برآوردهای کنونی گرم شدن جهان در اثر مضاعف شدن مقدار کربن‌دی‌اکسید را به‌شدت کاهش داده یا روند آن را معکوس کند.

این گزارش و تایید موفقیت‌آمیز پیش‌بینی‌های آن، یک پایه‌ی علمی قوی برای بحث درمورد گرمایش جهان فراهم می‌کند. طی چهل سال پس از انتشار گزارش، همان‌طور که جهان به‌همان اندازه‌ی مورد انتظار چارنی و همکارانش گرم شد، علم تغییرات اقلیمی بهبود پیدا کرد و مدل‌های بهتری ارائه شدند که می‌توانستند عوامل نادیده گرفته‌شده‌ی پیشین را درنظر بگیرند. اگرچه این علم تنها نتیجه‌گیری گزارش چارنی را تایید کرد، ولی اکنون پیش‌بینی‌های بسیار دقیق‌تری از تغییرات اقلیمی وجود دارد.